چه محل هایی مناسب احداث گلخانه است؟

احداث انواع گلخانه ها:

گلخانه ها به صورت متصل و مستقل ساخته می شوند که قبل از احداث گلخانه باید در مورد آن تصمیم گیری شود. گلخانه های متصل به هم معمولاً هزينه های ساخت و گرمايش کمتری داشته و دسترسی آسان تری دارند، اما گیاهان نور کمتری دريافت می کنند که باید رو به جنوب ساخته شوند اما گلخانه های مستقل می توانند در محلی دورتر از ساختمان های موجود ساخته شوند تا گیاهان نور خورشید را از همه جهات دريافت کنند. گلخانه های مستقل از لحاظ ساخت و سیستم حرارتی بسیار گران هستند و هزينه های فوق العاده ای برای خطوط آب و برق لازم دارند.
یک گلخانه می تواند در هر اندازه ای ساخته شوند اما کوچك ترين گلخانه ای که می توان در نظر گرفت چیزی در حدود 200 فوت (4/18 مترمربع) مربع است که این گلخانه ها از لحاظ ساخت و عملكرد بسیار گران هستند.

مشکلاتی که بر سر تولید یک محصول وجود دارد:

مشکلات اصلی تولید محصول در هر اقلیم عبارتند از:
• موقعیت جوی و جغرافیایی منطقه
• سردی و گرمی هوا
• مقدار و شدت نور
• شدت وزش بادهای قوی
• ریزش برف و باران
• منابع آبی و کیفیت آب
• شرایط و خصوصیات خاک منطقه

12 نکته مهم و اساسی برای انتخاب محل احداث گلخانه:

بنابراین اولین نکته در احداث یک گلخانه انتخاب محل مناسب است که باید در این مورد به نکات زیر توجه شود:

1. مناسب بودن خاک گلخانه از نظر شرایط فیزیکی و شیمیایی

خاک مورد استفاده در گلخانه باید از نظر فیزیکی و شیمیایی باید مناسب باشد که باید شرایط خاک (بافت خاک، مواد غذایی موجود در خاک، شوری، اسیدیته و …) از لحاظ مطلوب بودن بررسی شود و در صورت مطلوب نبودن با انجام عملیات اصلاحی (کوددهی، آب‌شویی و …) بهبود داده شود.

2. ارائه طرح گسترش گلخانه

از مواردی که باید در احداث گلخانه به آن توجه کرد، ارائه نقشه گلخانه همراه با طرح گسترش آن است بصورتی که علاوه بر مساحت زمین گلخانه‌‌، پیش‌بینی فضای کافی برای توسعه گلخانه و احداث ابنیه و ساختمان‌های سرویسی مورد نیاز مانند ساختمان كارگری، انبار، راه‌های ارتباطی، سرویس‌های بهداشتی و فضای لازم جهت ذخیره آب و سوخت را باید در نظر گرفت و در نهایت بهتر است سطحی به عنوان فضای پیش‌بینی نشده به مجموع فضاها اضافه شود.
زمین مورد نیاز برای احداث گلخانه حداقل بایستی دو برابر سطح مفید گلخانه (سطح زیر کشت) گلخانه باشد. به طور متوسط مساحت ساختمان‌های سرویسی را برابر با ۱۰ درصد سطح زیر کشت در نظر می‌گیرند (۱۳ درصد برای گلخانه‌های كوچك و ۵/۷ درصد برای گلخانه‌های بزرگ).

3. توپوگرافی زمین گلخانه

بهتر است زمینی که برای احداث گلخانه انتخاب می شود تا حد امکان صاف و مسطح باشد در غیر این صورت باید عملیات تسطیح انجام شود که در گلخانه های بزرگ هزینه های زیادی را در بر میگیرد.

4. سیستم زهکشی مناسب

به دلیل استفاده گسترده از آب در عملیات‌های گلخانه‌‌ باید زهکشی خاک بررسی شود که می توان گفت که خاک مناسب برای عملیات گلخانه ای سبک است در صورتی که خاک دارای بافت سنگین باشد، احداث یك سیستم زهكش مناسب ضروری است که این کار معمولاً با قرار دادن لوله‌‌های سفالی در زیرزمین انجام می شود.

5. جهت وزش باد

در محل احداث گلخانه باید جهت وزش باد مشخص شود که بهترین حالت این است كه طول گلخانه تقریباً در امتداد جهت باد غالب منطقه قرار گیرد و نسبت به آن انحراف مختصری داشته باشد که باد از درب ورودی گلخانه وارد نشود و از کنار آن عبور نماید.

گلخانه‌‌های قوسی (تونلی، نیمه استوانه‌ای، كوانست و هافمن) كه دارای سقف و دیواره كمانی هستند، باد را به سهولت از روی خود عبور می ­دهند اما گلخانه‌‌های زاویه‌دار دارای دیواره­ای عمودی، در برابر باد مقاومت می‌كنند که برای مقابله با وزش باد می‌توان از بادشکن استفاده نمود؛ (بادشکن خوب دیواره‌ای است که می‌تواند ردیفی از درختان مانند سرو، كاج و چنار باشد که در مقابل جهت وزش باد قرار می‌گیرند. دیواره‌های آجری که یکدست و بدون منفذ هستند مناسب نبوده و حتی باعث تشدید جریان باد خواهند شد). البته برای جلوگیری از سایه‌اندازی درختان روی گلخانه باید فاصله درختان از گلخانه در شرق و غرب ۵/۲ برابر ارتفاع نهایی درختان باشد و در قسمت جنوبی بیش از ارتفاع درختان است (مثلاً اگر ارتفاع درخت ۲۰ متر می‌باشد، فاصله گلخانه تا این درختان ۵۰ متر انتخاب می‌شود).

6. مناسب بودن زاویه و شدت تابش نور خورشید

در زمان ساخت گلخانه مناسب بودن زاویه و شدت تابش نور خورشید برای بهره‌برداری مطلوب از تابش نور را باید در نظر گرفت. توجه به این عامل مخصوصاً در زمستان كه میزان سایه‌اندازی اسكلت بیشتر است و شدت نور عامل محدود كننده رشد است، حائز اهمیت است.
با توجه به این که نور صبح بیشترین مطلوبیت را داراست و منجر به حداكثر رشد و تولید می‌شود و نقش بسزایی در کمیت و کیفیت محصول دارد، از این رو ساختمان گلخانه باید در جهتی احداث شود كه بیشترین بهره‌گیری را از نور صبح داشته باشد زیرا با تابش نور به گیاهان اجازه داده می‌شود كه فرآیند تولید غذا را زودتر آغاز نمایند.
به طور كلی، گلخانه‌‌های تك‌واحدی در عرض‌های بالاتر از ۴۰ درجه شمالی در امتداد شرق به غرب ساخته می‌شوند تا قادر باشند نور آفتاب زمستانی كه زاویه تابش و شدت پایینی دارد را به نحو مناسب دریافت كنند. در عرض‌‌های پایین‌تر از ۴۰ درجه شمالی به دلیل این كه زاویه تابش نور خورشید به مراتب بیشتر است امتداد شمالی-جنوبی مناسب‌‌تر است. در گلخانه‌‌هایی که از طول به هم متصل هستند (گلخانه‌های تونلی مرکب) در تمام عرض‌های جغرافیایی، جهت شمالی- جنوبی مطلوب‌تر است تا میزان سایه‌اندازی در قسمت شمالی گلخانه کاهش یابد. جهت شمال به جنوب باعث می‌شود كه سایه در طول روز در عرض كف گلخانه حركت كند در حالی که این امر در جهت شرق به غرب ممکن نیست. البته باید توجه داشت كه جهت وزش باد نیز عاملی تعیین كننده در جهت‌گیری ساختمان گلخانه می‌باشد.

7.  شرایط محیطی و اقلیمی مناسب

توجه به شرایط محیطی و اقلیمی مناسب از جمله عوامل مهم در احداث گلخانه است که تأثیر زیادی بر تولید، کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی دارد. مناطقي که زمستان خیلی سرد، تابستان خیلی گرم، باران‌های شدید، مه دائمی و شرایط نامساعد دارند برای احداث گلخانه مناسب نمی‌باشند.

مناسب‌ترین منطقه برای کشت‌های گلخانه‌ای، منطقه‌ای است که زمستان ملایم داشته و از روزهای آفتابی زیادی برخوردار باشد.

8. بهره گیری از آب مطمئن و سالم

در احداث گلخانه‌‌های تجاری، آب از فاكتورهایی است كه كمیت و كیفیت آن به دلیل استفاده گسترده حائز اهمیت است که باید از دسترسی به آب مطمئن و سالم اطمینان حاصل شود. قبل از احداث گلخانه بهتر است از آب مورد استفاده آزمایش كاملی به عمل آید و میزان شوری آب (EC) اندازه گیری شود. هر چه EC آب پایین‌تر (آب شیرین‌تر) باشد عملکرد محصول بالاتر خواهد بود.
یون‌های سدیم، كلر و بی‌كربنات باعث كاهش كیفیت آب، صدمه به گیاه و در نهایت افت محصول خواهند شد.

استفاده از آب چاه به دلیل اینكه آب لوله‌كشی ممكن است دارای فلوراید و كلر باشد، مطلوب‌تر است (فلوراید برای گیاهان مضر است) در ضمن استفاده از آب شهری (لوله‌كشی) گران تمام شده و هزینه‌های تولید را بالا می‌برد. آب رودخانه هم چندان مناسب نمی‌باشد زیرا ممكن است به عوامل بیماری‌زا آلوده باشد. به طور کلی حداقل آب مورد نیاز برای ۱۰۰۰ متر مربع گلخانه در هر شبانه روز در فصل تابستان (پیك مصرف) ۱۰-۸ مترمكعب است.

9. نوع محصول تولیدی

نوع محصولی كه در برنامه تولید قرار دارد در انتخاب محل گلخانه مؤثر است. پیش از احداث گلخانه با توجه به نیاز بازارهای داخلی و خارجی و برآورد هزینه‌های مربوط به تولید هر محصول، ابتدا باید تعیین شود که چه محصولی قرار است تولید شود و سپس با توجه به نوع محصول و نیازهای محیطی آن، محلی مناسب از نظر شرایط اقلیمی برای احداث گلخانه انتخاب شود.

10. بررسی دسترسی به نیروی کار

پیش از احداث گلخانه دسترسی سریع (به صورت دائمی یا فصلی) به نیروی كار ارزان و ماهر باید بررسی شود.

11. استفاده از سایر امکانات

گلخانه باید در جایی احداث شود که نزدیک به راه‌های ارتباطی، برق و سایر امکانات رفاهی باشد، كه این موضوع در صورت بهره‌گیری صحیح منجر به كاهش هزینه‌‌های تولید (كه هدف نهایی مدیریت گلخانه است) خواهد شد.

در ضمن محل احداث گلخانه، عامل تعیین كننده در نوع سوخت مورد استفاده است. گلخانه‌‌های دور از لوله‌‌های گاز، مجبور به استفاده از سایر منابع انرژی به جای گاز می‌باشند در حالی كه گاز به عنوان ارزان‌ترین و پاك‌ترین منبع انرژی به شمار می‌رود و با استفاده از این سوخت ارزان می‌توان هزینه‌های تولید را به مقدار زیادی در تولید فصل سرما کاهش داد بنابراین قبل از احداث گلخانه باید تمهیدات لازم در مورد تأمین آب و برق و سوخت انجام شده باشد.

12. نزدیکی به بازار فروش

از جمله عواملی که بهتر است در نظر گرفته شود نزدیکی به بازار فروش است تا محصول با هزینه حمل و نقل کمتر و با کیفیت بیشتر و با طراوات و تازگی کافی و در نتیجه با قیمت مناسب‌تر به فروش برسد.

شرکت کشت و صنعت آذر تروند ارس در منطقه آزاد ارس با در نظر گرفتن تمامی شرایط من جمله شرایط اقلیمی، شرایط فیزیکی، امکانات و دسترسی به سایر منابع اقدام به احداث گلخانه های مدرن هیدروپونیک کرده است و به تولید محصولات با کیفیت از جمله گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای و … می پردازد.